ŚCIEŻKA POMOCY
w sytuacji wystąpienia przemocy rówieśniczej
Ø DLA SZKOŁY
Cel ścieżki pomocy
Zapewnienie bezpieczeństwa uczniom i uczennicom, w tym szybkiej, adekwatnej i skutecznej reakcji szkoły w związku z wystąpieniem przemocy rówieśniczej (fizycznej, psychicznej, słownej, cyberprzemocy itp.), mające na celu ochronę dziecka doznającego przemocy, przemodelowanie zachowania sprawców i zapobieganie dalszym incydentom w szkole.
Rozpoznanie i zgłoszenie
Kto może zgłosić?
· Uczeń (ofiara lub świadek)
· Rodzic/opiekun prawny
· Nauczyciel, wychowawca
· Inny pracownik szkoły
Forma zgłoszenia przemocy występującej w szkole:
· Bezpośrednio do wychowawcy, pedagoga, psychologa, nauczyciela, dyrektora szkoły
· Poprzez skrzynkę zaufania (jeśli istnieje)
· Drogą elektronicznąna adres sekretariatu szkoły lub dyrektora
· Drogą telefoniczną do sekretariatu szkoły lub dyrektora
· Anonimowo (jeśli szkoła umożliwia taką formę)
· Pisemnie do właściwego Kuratora Oświaty
Początkowedziałania szkoły
1. Zabezpieczenie ucznia/uczestników zdarzenia
Zapewnienie bezpieczeństwa wszystkim uczniom i uczennicom należy do kompetencji dyrektora szkoły.
Oddzielenie sprawcy od ofiary (czasowe) – zadanie dyrektora i nauczycieli (realizowane zgodnie z obowiązującymi procedurami szkolnymi).
W razie potrzeby – wezwanie rodziców/opiekunów, odpowiednich służb (np. Policji dzwoniąc pod numer 997 lub 112, Państwowego Ratownictwa Medycznego dzwoniąc pod numer 999 lub 112).
2. Dokumentacja zdarzenia – zgodna z obowiązującymi procedurami szkolnymi
Spisanie relacji ofiary, świadków, sprawcy
Zebranie dowodów (zrzuty ekranu, zdjęcia, nagrania – w przypadku cyberprzemocy)
Sporządzenie notatki służbowej
Diagnoza sytuacji
1. Spotkanie zespołu wychowawczo-profilaktycznego (lub zespołu interwencyjnego)
Pedagog, psycholog, wychowawca, dyrektor (lub wicedyrektor), nauczyciele zaangażowani.
Analiza sytuacji – skala przemocy, powtarzalność, motywy, zaangażowane osoby.
2. Ustalenie dalszych działań
Wdrożenie procedury interwencji kryzysowej.
Podjęcie decyzji o poinformowaniu instytucji zewnętrznych (np. sądu rodzinnego, Policji, ośrodka pomocy społecznej, Państwowego Ratownictwa Medycznego).
Działania interwencyjne, wychowawczo-profilaktyczne
W stosunku doosoby doznającej przemocy:
Wsparcie psychologa/pedagoga szkolnego
Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa uczniowi/uczennicy
Obserwacja ucznia/uczennicy przez wychowawcę i nauczycieli
Spotkania z rodzicami
Możliwość zmiany klasy, jeśli dziecko tego potrzebuje i jest to uzasadnione
Współpraca z rodzicami
Korzystanie z pomocy specjalistów, w tym w pomocy instytucjonalnej:
- kompetentni wychowawczo nauczyciele i wychowawcy
- pedagog i psycholog w szkole
- poradnie psychologiczno-pedagogiczne
- system opieki zdrowotnej:
Ø I poziom referencyjny - Zespoły i Ośrodki Środowiskowej Pomocy Psychologicznej i Psychoterapeutycznej dla Dzieci i Młodzieży.
Gwarancją skuteczności działań podejmowanych na I poziomie wsparcia jest współpraca ośrodków opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej ze środowiskiem szkolnym. Szkoła może podpisać porozumienie z ośrodkiem.
Ø II poziom referencyjny - Centra Zdrowia Psychicznego.
Wsparcie jest szybkie, bez skierowania, bezpłatne i blisko domu. Pierwszy kontakt to rozmowa ze specjalistą w Punkcie Zgłoszeniowo Koordynacyjnym, która pozwoli określić pierwsze potrzeby Pacjenta i ustalić wstępny plan wsparcia, które otrzyma w centrum. Bezpośredni link do mapy: www.czp.org.pl/mapa/.
Ø III poziom referencyjny - Ośrodek Wysokospecjalistycznej Całodobowej Opieki Psychiatrycznej.
W sytuacjach nagłych, gdy stan zdrowia dziecka wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej, każdy jest zobowiązany do udzielenia pomocy przedmedycznej w zakresie posiadanych umiejętności oraz do skutecznego powiadomienia o tym zdarzeniu podmiotów ustawowo powołanych do niesienia pomocy osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego[1].
W przypadku poważniejszych naruszeń – powiadomienie sądu rodzinnego, Policji.
W szkole od 15 sierpnia 2024 r. powinny być wdrożone standardy ochrony małoletnich, których wytyczne są dostępne na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości[2]. Wprowadzenie standardów ochrony dzieci ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa dzieci, ale także rodziców i personelu placówek, które z dziećmi pracują.
W stosunku dosprawcy:
Rozmowa dyscyplinująca
Zastosowanie środków wychowawczych lub dyscyplinujących (np. upomnienie, nagana, przeniesienie do innej klasy w porozumieniu z rodzicami).
Współpraca z rodzicami oraz korzystanie z pomocy specjalistów, w tym w pomocy instytucjonalnej - jw.
W przypadku poważniejszych naruszeń – powiadomienie sądu rodzinnego, Policji.
W stosunku do klasy/świadków zdarzenia:
Zajęcia integracyjne, wychowawczo-profilaktyczne
Rozmowa z całą klasą o skutkach przemocy, mediacje
Warsztaty z zakresu empatii, komunikacji, rozwiązywania konfliktów, realizacja programów z BazyRekomendowanych Programów Profilaktycznych, upowszechnianie materiałów edukacyjnych znajdujących się na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji, współpraca z organizacjami pozarządowymi np.Fundacją Życie Warte Jest Rozmowy, Fundacją Dajemy Dzieciom Siłę w zakresie realizacji w szkole programów profilaktycznych.
Monitorowanie sytuacji
Regularna obserwacja relacji w klasie przez wychowawcę i specjalistów z zakresu profilaktyki zdrowia psychicznego, przeciwdziałania przemocy rówieśniczej.
Spotkania kontrolne z ofiarą, sprawcą i ich rodzicami organizowane przez dyrektora, psychologa, pedagoga szkolnego.
Monitoring skuteczności działań po określonym czasie (np. po miesiącu, po 3 miesiącach od zdarzenia).
Profilaktyka pozytywna
Stałe działania profilaktyczne w szkole:
Realizacja programu wychowawczo-profilaktycznego opracowanego na podstawie wyników corocznej diagnozy w zakresie występujących w środowisku szkolnym potrzeb rozwojowych uczniów, w tym czynników chroniących i czynników ryzyka.
Realizacja Programów z Bazy Rekomendowanych Programów Profilaktycznych w zakresie przeciwdziałania przemocy w szkole, komunikacji, empatii, np. dla:
· przedszkoli: np. program „Luba czuje”, którego celem jestzwiększenie poziomu kompetencji emocjonalnych oraz funkcji wykonawczych dzieci w wieku przedszkolnym;
· uczniów z klas V-VIII szkoły podstawowej oraz uczniowie szkół ponadpodstawowych. Np. program „Iskra odporności”, polegający na rozwijaniu umiejętności kontrolowania sposobu reagowania na trudności. Celem programu jest rozwój umiejętności rozwiązywania konfliktów i asertywnej komunikacji poprzez formułowanie komunikatu „Ja”, nazywanie uczuć i formułowanie propozycji rozwiązań, które będą służyły obu stronom konfliktu. Ponadto nauka pozytywnej adaptacji – rozwijanie umiejętności przezwyciężania trudności poprzez poszukiwanie konstruktywnych sposobów reagowania na wyzwania i zmieniające się otoczenie, a także powrót do dobrego funkcjonowania po trudnych doświadczeniach.
· uczniów i nauczycieli szkół podstawowych (z klas IV – VIII), szkół ponadpodstawowych, Młodzieżowych Ośrodków Socjoterapii i Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych: np. program „Tutoring szkolny”: zwiększenie poczucia bezpieczeństwa w szkole, poprawa relacji oraz klimatu społecznego szkoły, wzrost u uczniów wiary we własne możliwości, doświadczanie przez nich sprawstwa i odpowiedzialności.
· uczniów szkół podstawowych i I klas szkół ponadpodstawowych, np. program„Trzy koła”, Cele programu: wzmacnianie więzi społecznych pomiędzy nauczycielami i uczniami, szkołą i rodzicami, a także rozwijanie pozytywnych relacji społecznych między uczniami, wzmacnianie zachowań prospołecznych uczniów, np. stawanie w obronie innych uczniów, udzielanie pomocy koleżeńskiej, powstrzymywanie rówieśników, którzy planują zachowania niebezpieczne,
Lekcje wychowawcze dotyczące empatii, szacunku, asertywności, komunikacji.
Szkolenia dla nauczycieli z zakresu rozpoznawania i reagowania na przemoc rówieśniczą w szkole, cyberprzemoc.
Współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną, organizacjami pozarządowymi, ośrodkiem pomocy społecznej.
Dokumentacja
Każdy etap powinien być dokumentowany w postaci sporządzania notatek, raportów, zabezpieczony obraz z monitoringu wizyjnego (do ewentualnego żądania rodziców czy służb)
Dokumenty powinny być przechowywane zgodnie z ustawąz dnia 10 maja 2018 r.- o ochronie danych osobowych.
